Κυριακή 27 Δεκεμβρίου 2015

Στον καθεδρικό ναό της Αγίας του Θεού Σοφίας

Έχουν σχεδόν περάσει πεντέμισι χρόνια από όταν βρέθηκα για πρώτη φορά στην Πόλη και εισήλθα στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας, δίχως τότε να καταλάβω και πολλά πράγματα από όσα αντίκρισα. Ακολούθησε η εγκατάσταση στην Πόλη, δεκάδες μετέπειτα επισκέψεις στον ναό καθώς και η δημιουργία του ΤΙ ΧΑΜΠΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ;.
Στις συνεχείς δημοσιεύσεις η παρουσίαση της Αγίας Σοφίας ήταν πάντα στην σκέψη μου αλλά διαρκώς ακυρώνονταν, αρχικά επειδή θεωρούσα τον εαυτό μου ανάξιο και ακατάλληλο για να καταλάβω και να περιγράψω τον ναό και μετέπειτα διότι έκρινα ότι δεν είχε έρθει η στιγμή να το πράξω.
Η σχέση μου με την Αγία Σοφία, όπως άλλωστε και με την υπόλοιπη Πόλη, δεν αποτυπώνεται με αποστήθιση κειμένων και αντιγραφή πληροφοριών αλλά με τρόπο βιωματικό που μου επιτρέπει όχι απλά να περιγράφω έναν ναό ή μια τοποθεσία αλλά να την νοιώθω μέσα μου, να είναι κτήμα μου, να είναι ο ίδιος μου ο εαυτός.
Και μόνο το αντίκρισμα του ναού της Αγίας Σοφίας προκαλεί ρίγη συγκίνησης, θαυμασμού και αποτελεί το κτίσμα που μαγνητίζει την ματιά από κάθε σημείο της Πόλης
Με ποιό κριτήριο όμως να προσεγγίσω ένα τέτοιο μεγαλούργημα, γνωρίζοντας από την αρχή ότι η δημοσίευση θα είναι ελλιπής λόγω της αδυναμίας να αναφερθούν όλες οι λεπτομέρειες, του όγκου των πληροφοριών, της κούρασης που μπορεί να επέλθει στον αναγνώστη με το μέγεθος της ανάρτησης, τις δεκάδες πτυχών και τις εκατοντάδες των προσώπων που συνδέονται άμεσα με τον ναό;
Επιπλέον ποτέ δεν θέλησα, και δεν έπραξα, οι αναρτήσεις να έχουν τον γνωστό χαρακτήρα αντιγραφής και επικόλλησης κειμένων και αναρίθμητων πληροφοριών όπως συμβαίνει σε παρόμοιες παρουσιάσεις και τακτικές του διαδικτύου αλλά ούτε να υποπέσω στην "παγίδα" που αναγκάζονται να υποφέρουν για παράδειγμα οι περισσότεροι ελληνόφωνοι ξεναγοί, είτε δίνοντας έμφαση στα κουτσομπολιά και στις ίντριγκες της αυτοκρατορικής αυλής στα χρόνια του Βυζαντίου, είτε αναδεικνύοντας την κακία των Τούρκων μιλώντας για την αμέλεια του χώρου ή την μείωσή του με την παρουσία σκαλωσιών που δεν απομακρύνονται ποτέ και πολλά άλλα παραδείγματα.
Με σεβασμό και συνοχή στην πορεία των ΧΑΜΠΕΡΙΩΝ και στον δικό μου τρόπο προσέγγισης σε τέτοιου είδους αναρτήσεων ο κανόνας είναι σταθερός: Φωτογραφίες με ομορφιά, αμεσότητα και παραστατικότητα και με την αρχιτεκτονική, τους συμβολισμούς της και την επίδραση στον άνθρωπο ως βασική ραχοκοκαλιά. Η αρχιτεκτονική άλλωστε ως επιστήμη αποτελεί έναν από τους κουρυφαίους τομείς του ανθρώπινου πολιτισμού και δείγμα θεόπνευστης σοφίας στον άνθρωπο.
Οι πρώτες εντυπώσεις παρατηρώντας την Αγία Σοφία αποτυπώνονται ως ένα κυβικό σχήμα (χαρακτηριστικό σχήμα εκείνης της εποχής, όπως για παράδειγμα ο ναός των Αγίων Σέργιου και Βάκχου ή ο ναός των Αγίων Πέτρου και Μάρκου) ύψους 55 μέτρων, με 77 μέτρα μήκος και 71 πλάτος ενώ κυριαρχεί ο μεγαλειώδης τρούλος με την 32 μέτρων διάμετρο και την τελειότητα στις διαστάσεις του
Ο ναός της Αγίας Σοφίας πέρασε τουλάχιστον 3 στάδια κατασκευής, αρχικά ως ξύλινη, έπειτα ορθογώνια με ξύλινη στέγη, για να πάρει τελικά την μορφή που σήμερα θαυμάζουμε. Από τον Κωνσταντίνο Α' και τον Κωνστάντιο στις πρώτες δεκαετίες του 4ου αιώνα, έπειτα στα χρόνια του Αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β', για να ακολουθήσει η καταστροφή της κατά την διάρκεια της Στάσης του Νίκα του και η τελική κατασκευή της το 537.
Στην εκ νέου ανοικοδόμηση που οραματίστηκε ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός και έφεραν εις πέρας οι μεγαλοφυείς μηχανικοί-μαθηματικοί-αρχιτέκτονες Ανθέμιος από τις Τράλλεις, το σημερινό Αϊδίνιο, και Ισίδωρος από την Μίλητο δεν συμπυκνώνεται μόνον η γνώση του αρχαίου ελληνικού κόσμου αλλά και ο πόθος των χριστιανών στην δημιουργία του καταλληλότερου ναού για την έκφραση του χριστιανικού ιδεώδους.
Στοές συνέδεαν τον χώρο του Αυγουσταίου με τα Πατριαρχικά διαμερίσματα και τον ναό της Αγίας Σοφίας
Ευρήματα στον προαύλιο χώρο του ναού από πρώιμη κατασκευή, στα χρόνια του Θεοδοσίου Β'
Χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου η σχετικά δίχως αρμονία ογκώτητα, ως απομεινάρι ρωμαικής τακτικής και νοοτροπίας
Στήλη εκείνης της εποχής με ελληνικές αλλά και λατινικές επιγραφές
Παρ'όλα αυτά παραμένουν σημαντικά ευρήματα από μια εποχή που η Αγία Σοφία είχε εντελώς διαφορετικό σχήμα και όψη, εκείνη της ορθογώνιας βασιλικής με ξύλινη στέγη
Μετά την ταχεία αποδοχή της χριστιανικής πρότασης από τον ελληνόφωνο, και όχι μόνο, κόσμο εκείνης της εποχής, οι πρώτες εκκλησίες είχαν το σχήμα αρχαίων ελληνικών ναών. Κατά εκείνο το αρχιτεκτονικό πρότυπο διέθεταν σχήμα ορθογώνιο, με κίονες να επεκτείνονται στις δύο πλευρές του ναού και με κυρίαρχο τον κατά μήκος άξονα που οδηγούσε στο Ιερό Βήμα. Με την πάροδο των αιώνων προέκυψαν άλλες αντιστοιχίες και συνθέσεις μεταξύ της αρχιτεκτονικής, των συμβολισμών της και της σύνδεσής της με τις μεταφυσικές αναζητήσεις των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Μεγάλος πόθος των χριστιανών ήταν να συνδυάσουν τον αρχικό αρχιτεκτονικό τύπο της βασιλικής, με τον τονισμένο κατά μήκος άξονα, με έναν τρουλαίο τύπο με κυρίαρχο τον κατακόρυφο άξονα. Αυτό κατορθώθηκε με ιδιοφυή τρόπο στην περίπτωση της Αγίας Σοφίας, δημιουργώντας έναν νέο αρχιτεκτονικό τύπο, αυτόν της τρουλαίας βασιλικής, με τον συνδυασμό των πλεονεκτημάτων των δύο τύπων να αποτελεί τον καταλληλότερο τύπο για την έκφραση του χριστιανικού ιδεώδους.
Ο υπερβατικός και τέλειος τρούλος μαγνητίζει την ματιά απο μακριά. Φανταστείτε τις αντιδράσεις και της έξαψη της φαντασίας στην εποχή της κατασκευής του
Οι ναοί εκείνη την εποχή ήταν εξωτερικά αρκετά ακατέργαστοι και λιτοί σε αντίθεση με το εσωτερικό τους που ήταν πάρα πολύ διακοσμημένο. Αυτό πραγματοποιούνταν για να δείξει με έμφαση την υπεροχή του πλούτου της ψυχής σε σχέση με την εξωτερική εμφάνιση
Ακάλυπτος χώρος στην νότια πτέρυγα της Αγίας Σοφίας με δοχεία και σαρκοφάγους
Ο χώρος του Βαπτιστηρίου με την τεράστια μαρμάρινη κολυμπήθρα
Ταυτόχρονα η εκκλησία έπρεπε να είναι η μεγαλύτερη που είχε κατασκευαστεί ως τότε και ο συσχετισμός όγκος, βάρους και στήριξης του ναού ήταν το πρώτο ζήτημα που αντιμετώπισαν οι κατασκευαστές της. Πραγματοποιήθηκε λεπτομερής επιλογή ελαφρών υλικών καθώς και ιδιαίτερος τρόπος στην χρησιμοποίησή τους (για παράδειγμα το ψήσιμο των τούβλων πραγματοποιήθηκε σε αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες ή η πυκνότητα του κονιάματος το έκανε να μοιάζει με τσιμέντο).
Περιπλανώμενος στις εξωτερικές πτέρυγες του ναού
Επιπλέον οι πιέσεις που δημιουργούνταν από το βάρος δεν αντιμετωπίστηκαν με την πρωτόγονη μέθοδο ογκοδών στηριγμάτων αλλά με τρόπο που οι ωθήσεις, κάθετες και οριζόντιες, να αλληλοεξουδετερώνονται. Τοποθετήθηκαν μικρότερα ημιτρούλια, οι κορυφές των οποίων καταλήγουν στην κορυφή του κεντρικού τρούλου, ισοφαρίζοντας με τις ωθήσεις τους τις αντίθετες ωθήσεις του τεραστίου τρούλου, ενώ εκείνα βοηθήθηκαν από μικρά βοηθητικά στηρίγματα.
Η επόμενη δυσκολία που προέκυπτε αφορούσε τα ημιτρούλια αφού ενώ είχαν τοποθετηθεί δύο, στην ανατολική και δυτική πλευρά του ναού, δεν μπορούσαν να τοποθετηθούν στις άλλες πλευρές αφού έτσι θα εξαφανίζονταν ο κατά μήκος δρομικός άξονας του ναού και θα καταργούνταν η έννοια του βασιλικού τύπου. Για αυτόν τον λόγο παραλείφθηκαν τα ημιτρούλια και την θέσης τους πήραν τεράστιοι πεσσοί κατά πλάτος του ναού, οι οποίοι εσωτερικά έχουν αποκρυφθεί με ευφυή τρόπο ενώ νοερά επεκτείνονται εξωτερικά, με τα λεγόμενα "πόδια του ελέφαντα"
Η νοτιοανατολική πρόσοψη της Αγίας Σοφίας. Διακρίνεται το ανατολικό ημιτρούλιο που σε συνδυασμό με το δυτικό ενισχύει τον κατά μήκος άξονα του ναού. Απουσιάζουν ημιτρούλια στην νότια και αντίστοιχα στην βόρεια πλευρά και αντ' αυτού η στήριξη πραγματοποιείται από κρυφούς πεσσούς
Εκτός από τις ιδιοφυείς κατασκευαστικές λεπτομέρειες, η αρχιτεκτονική της Αγίας Σοφίας έχει και αντίκτυπο στον εσωτερικό και ψυχικό κόσμο του κάθε τυχερού που θα βρεθεί στο εσωτερικό της και θα κατορθώσει να βιώσει τον συμβολισμό της. Στα χρόνια του Βυζαντίου η είσοδος στον προαύλιο χώρο του ναού δεν πραγματοποιούνταν από την νότια πλευρά όπως σήμερα αλλά ύστερα από την άνοδο πολλών σκαλοπατιών στην δυτική πλευρά, από το σημείο που σήμερα κατηφορίζει η λεωφόρος, την οποία διασχίζουν τα τράμ. Την άνοδο που γέμιζε την ψυχή του πιστού με αγωνία και προσμονή, διέκοπτε άξαφνα ο τετραγωνισμένος χώρος του αιθρίου (εκεί που σήμερα υπάρχουν καφετέριες και τουαλέτες, Από την ευρυχωρία του αιθρίου ακολουθούσε το πέρασμα στον πολύ στενό εξωνάρθηκα και εκεί ξαφνικά βίωνε ένα "στρίμωγμα" τόσο στις διαστάσεις του χώρου όσο και στον φωτισμό. Η ψυχή μοιάζει να "μαζεύεται" καθώς διασχίζει τον λιτό εξωνάρθηκα με τις σκοτεινές αποχρώσεις. Επιπλέον οι διαστάσεις είναι πλέον διαφορετικές. Το πλάτος κυριαρχεί και δημιουργείται συναίσθημα στενότητας.
Ο εξωνάρθηκας της Αγίας Σοφίας ήταν συνειδητά κατασκευασμένος δίχως ιδιαίτερο φωτισμό και αρκετά στενός στο μήκος του
Χαρακτηριστική είναι η παρουσία ελάχιστων παραθύρων και η έμφαση στο πλάτος του εξωνάρθηκα
Η "Έκθεσις" του Αυτοκράτορα Μανουήλ Α' στον εξωνάρθηκα της Αγίας Σοφίας
Πύλη που οδηγεί στον εσωνάρθηκα με κατεστραμμένο Σταυρό
Ακολουθεί το πέρασμα στον εσωνάρθηκα που και εδώ παραμένει στενός και πλατύς, σχετικά φτωχός από φωτισμό και ποικιλία, διακοσμημένος μόνο με ορθομαρμαρώσεις. Η στενότητα του χώρου και η έμφαση στο πλάτος είναι σκόπιμη για να δημιουργήσει υποσυνείδητα ακραία συναισθήματα σε σχέση με την έμφαση στο μήκος που πρόκειται να αναδειχθεί στον κυρίως ναό.
Λιτός διάκοσμος στον εσωνάρθηκα. Στις μέρες μας φθαρμένος και μόνο με καλή παρατηρητικότητα διαπιστώνει κανείς την μορφή που άλλοτε είχε
Η ορθομαρμάρωση ήταν ένα από τα πιο διαδεδομένα είδη διακόσμου στο Βυζάντιο. Μαρμάρινες πλάκες με πάχος από 2 ως 7 εκατοστά τοποθετούνταν στα τοιχώματα
Οι πλάκες αφού κόβονταν, τοποθετούνταν συμμετρικά η μία δίπλα στην άλλη (η δεξιά πλευρά ενώνονταν με την αριστερή), δημιουργώντας περίεργα σχέδια εξαιτίας των "φλεβών" τους
Πολλές φορές οι ορθομαρμαρώσεις εξάπτουν την φαντασία....
...αφού μέσα σε αυτές δημιουργούνται πρόσωπα και παρουσιάζονται αιθέριες μορφές
Οι ορθομαρμαρώσεις περιτριγυρίζονται πάντα από τις Ζεύξεις, μικρά πλακίδια από συνήθως λευκό μάρμαρο και ενίοτε με ιδιαίτερο διάκοσμο
Αυτοκρατορικά εμβλήματα κοσμούν τις τεράστιες πύλες κατά μήκος του εσωνάρθηκα
Διάκοσμος της αυτοκρατορικής πύλης
Με το πέρασμα στον εξω- και εσωνάρθηκα, την έμφαση στην διάσταση του πλάτους, τον φτωχό διάκοσμο και την έλλειψη φωτός υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για την πλήρη αντίθεση που πρόκειται να ακολουθήσει με το πέρασμα στο επόμενο τμήμα του ναού. Ήδη οι φευγαλέες ματιές μέσα από τις εννιά πύλες στον χώρο που ακολουθεί προϊδεάζουν για την αποκάλυψη που θα πλησιάζει!
Ξαφνικά όλα αλλάζουν, φωτίζονται και αποκτούν αιθέρια διάσταση
Αρχικά κυριαρχεί ο δρομικός άξονας και η ματιά κατευθύνεται προς το Ιερό Βήμα και το ψηφιδωτό της Παναγίας με την ιδιότητα της Πλατυτέρας. Ταυτόχρονα η αίσθηση δέους αρχίζει και εντείνεται ολοένα και περισσότερο αφού μοιάζει να απουσιάζει κάθε στήριγμα σε ένα τόσο τεράστιο οικοδόμημα. Αντιθέτως όλα δείχνουν διάτρητα, αιθέρια, ανάλαφρα και δίχως σαφή όρια. Και καθώς ακολουθείται η πορεία προς το κέντρο του ναού, αποκαλύπτεται η φαντασμαγορία του τρούλου και αποτελεί πεποίθηση πως ο ναός είναι ικανός να χωρέσει το άυλο, αφού εξωτερικά ο ναός δείχνει αρκετά μικρότερος από το εσωτερικό του.
Ο τρούλος ξεπροβάλλει εντυπωσιακός και πλέον τονίζεται η κατακόρυφη διάσταση του ναού. Ο τρούλος κυριαρχεί και ουσιαστικά υποτάσσει όλο το κτίσμα
Στα μέσα του ναού παρατηρείται ακόμα μία διάσταση που αν δεν βρεθεί κάποιος εκεί είναι αδύνατον να υποθέσει ότι υπήρχε. Εκεί διαπιστώνεται ένας επιπλέον χώρος κατά πλάτος του ναού, ο λεγόμενος εγκάρσιος άξονας που είτε εξωτερικά, είτε στις αρχές του εσωτερικού του ναού δεν είχε δώσει την εντύπωση πως υπήρχε. Ο δρομικός με τον εγκάρσιο άξονα δημιουργούν έναν Σταυρό και ο τέλειος, τεράστιος τρούλος στέκει ανάλαφρος στον μέσον Του, σαν να κρέμεται από τον ουρανό, μιας και τα στηρίγματά του έχουν κρυφτεί για να καταργηθεί οπτικά το βάρος του και να εξαϋλωθεί η μάζα τους.
Από τα μέσα του ναού αποκαλύπτεται το, νωρίτερα αφανές, πλάτος του ναού και ο εγκάρσιος άξονάς του. Ένας ναός ικανός να χωρέσει το άυλο αφού όταν κάποιος εισέρχεται στον ναό δεν παρατηρεί τίποτα από τους θόλους, τα στηρίγματα και τις διαστάσεις που αποκαλύπτονται μετέπειτα
Σε μια τόσο ιδιοφυής κατασκευή είναι φυσικό να υπήρχε και ο ανάλογος διάκοσμος, ο οποίος μπορεί στις μέρες μας να είναι αλλοιωμένος αλλά παραμένει εντυπωσιακός και τα διασωζόμενα κομμάτια του δίνουν καλή εικόνα για την όψη του παρελθόντος. Φυσικά, κυρίως στο πλαίσιο της τουριστικής αξιοποίησης της εποχής μας, τα έργα συντήρησης και αποκατάστασης στην Αγία Σοφία είναι διαρκή και, ιδιαίτερα στο θέμα του διακόσμου, με σαφή αποτελέσματα.
Η στιλπνότητα των ψηφιδωτών επανέρχεται χάρις στα έργα συντήρησης
Παρουσία Σταυρών σε εκατοντάδες σημεία επιφανειών

Από την ενδελεχή παρατήρηση συμπεραίνω ότι δεν υπήρχε ούτε ένα εκατοστό επιφάνειας που να παρέμενε αδιακόσμητο
Τα ψηφιδωτά εφάπτονται με τον αραχνοειδή γλυπτό διάκοσμο
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό είδος διακόσμου είναι ο επίπεδος γλυπτός διάκοσμος, ο οποίος ξεδιπλώνεται κατά έκταση και όχι κατά βάθος. Αυτός συναντάται όχι μόνο σε επίπεδες επιφάνειες αλλά σε κιονόκρανα, τα λεγόμενα λεβητοειδή, καθώς και σε προεκτάσεις αυτών.
Ο μοναδικής ομορφιάς επιπεδόγλυφος διάκοσμος της Αγίας Σοφίας, απλωμένος σαν αραχνούφαντη δαντέλα. Τα κιονόκρανα από μάρμαρο Προπονήσου στον λεβητοειδή τύπο με επίθημα. Ένα αριστούργημα γλυπτικής και καλαισθησίας 
Τα λεβητοειδή κιονόκρανα ήταν τα κατεξοχήν βυζαντινά κιονόκρανα. Στην Αγία Σοφία όμως ο διάκοσμός τους διευρύνεται και πέρα από αυτά. Όπως και ο ναός στο σύνολό του, έτσι και εδώ μοιάζουν να επεκτείνονται στο άπειρο. Οι Σταυροί και να στιλπνά ψηφιδωτά εντείνουν τα συναισθήματα ακόμα περισσότερο
Ανάγλυφος διάκοσμος σε γωνία. Τα πλακίδια κάτω από αυτόν είναι οι ζεύξεις που πλαισιώνουν τις ορθομαρμαρώσεις
Τετραγωνισμένο λεβητοειδές κιονόκρανο...
...και άλλο με διπλό κίονα για δυνατότερη στήριξη την άνω επιφανείας. Πάντα με συνοδεία Σταυρών και ψηφιδωτού διακόσμου
Η μάζα και οι διαστάσεις εξαϋλώνονται στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας
Τα ψηφιδωτά αποτελούν τον βασικότερο εκφραστικό τρόπο τέχνης στην βυζαντινή περίοδο. Χαρακτηρίζονται από ζωηρό χρωματισμό, ποικιλία υλικών και στιλπνότητα. Στην Αγία Σοφία χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, σε εικονικά ψηφιδωτά που κοσμούν επίπεδες επιφάνειες και σε ψηφιδωτά με γεωμετρικούς και χριστιανικούς σχεδιασμούς στις καμπύλες του ναού.
Ψηφιδωτά ποικίλων γεωμετρικών σχηματισμών και χριστιανικά σύμβολα κοσμούν κάθε καμπύλη του ναού της Αγίας Σοφίας

Όποια παρατηρητική ματιά τα ανακαλύψει στα μισοσκότεινα ημιτρούλια, θα ανταμειφθεί από το θέαμα

Φανταστείτε όλο το άνω μέρος του ναού "ψηφιδοποιημένο" και λογαριάστε τον αριθμό των ψηφίδων που χρειάστηκαν....μερικές από αυτές έχουν μέγεθος 2 χιλιοστών! Υπερβατικότητα ακόμα και σε διαστάσεις χιλιοστών.





Τι κρίμα όμως που ο αρκετών εκατοστών πάχους σοβάς κατέστρεψε ή σκέπασε το σύνολο της μοναδικής τέχνης. Στην φωτογραφία φαίνεται με σαφήνεια η διαφορά μεταξύ ψηφιδωτής επιφάνειας και εκείνης με τον γύψο
Ορθομαρμαρώσεις, ζεύξεις, γλυπτός διάκοσμος, λεβητοειδή κιονόκρανα, ψηφιδωτά και Σταυροί. Παρατηρώντας κάθε εκατοστό της ανεπανάληπτης εκκλησίας, η φαντασία εγείρεται και όπως οι διαστάσεις έτσι και οι στιγμές παρατήρησης τείνουν στην αιωνιότητα
Τα εικονικά ψηφιδωτά που έχουν διασωθεί ή έρχονται ξανά στην επιφάνεια είναι καλλιτεχνήματα της μεταεικονομαχικής περιόδου, αφού η θρησκευτική και πολιτική διαμάχη που συντάραξε την Αυτοκρατορία για περισσότερο από έναν αιώνα κατέστρεψε μεγάλο μέρος των απεικονίσεων.
Απεικονίσεις των Αγίων Ιωάννη Χρυσοστόμου και Ιγνατίου του Θεοφόρου στο βόρειο τύμπανο του ναού
Ο Άγιος Ιγνάτιος ο Νέος. Δίπλα παραμένουν σκεπασμένες ακόμη έντεκα απεικονίσεις Αγίων. Στην Αγία Σοφία υπήρχαν ή καλύτερα ακόμη υπάρχουν εκατοντάδες απεικονίσεις Αγίων, περιμένοντας να αποκαλυφθούν
Ψηφιδωτό στον εσωνάρθηκα απεικονίζει τον Λέοντα ΣΤ' να αποτίνει φόρο τιμής στον Χριστό.
Τα ψηφιδωτά με την καλύτερη συντήρηση βρίσκονται στην νότια πτέρυγα του ναού. Σε ένα από αυτά απεικονίζονται ο Ιωάννης Κομνηνός, η σύζυγός του Ειρήνη ενώ στην μέση βρίσκονται η Παναγία με τον Χριστό. Τα γράμματα ΜΡ ΘΥ είναι κατασκευασμένα από μαύρο-βιολετί γυαλί ενώ άλλα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν εκτός των επιχρυσωμένων ψηφίδων και χρωματιστών γυαλιών είναι το μάρμαρο καθώς και διάφορα πετρώματα. Η Αυτοκράτειρα Ειρήνη ήταν ουγγρικής καταγωγής για αυτό υπάρχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά στα χρώματα του προσώπου της ενώ ο συνδυασμός μαύρων φρυδιών με ξανθά μαλλιά ήταν πολύ δημοφιλής και αγαπητός συνδυασμός για τους αυτοκρατορικούς κομμωτές εκείνης της εποχής.
Ιωάννης εν Χριστώ τω Θεώ πιστός βασιλεύς Πορφυρογέννητος και Αυτοκράτωρ Ρωμαίων Κομνηνός και η Ειρήνη η ευσεβεστάτη Αυγούστα
Ψηφιδωτό που εκτός της απεικόνισης του Χριστού φέρει πορτραίτα του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ' και της Ζωής. Οι κεφαλές τους έχουν ξαναφτιαχτεί. Της Αυτοκράτειρας Ζωής είτε γιατί καταστράφηκε από τον θετό γιό της Μιχαήλ Ε' όταν την εξόρισε, είτε επειδή η ίδια θέλησε να κάνει ένα ρεαλιστικότερο πορτραίτο σε ηλικία άνω των 60 ετών. Το σώμα στο ψηφιδωτό του Κωνσταντίνου ανήκει σε έναν από τους δύο προηγουμένους συζύγους της Ζωής
Ο Μέγας Κωνσταντίνος αφιερώνει την Πόλη στην Παναγία και ο Ιουστινιανός την Αγία Σοφία. Είναι άγνωστο πότε καλύφθηκε η παράσταση, η αποκάλυψή του έγινε όμως το 1847 στην ανακαίνιση των αδερφών Fosatti. Το 1935 αφαιρέθηκε εντελώς ο γύψος από το αμερικάνικο βυζαντινό ινστιτούτο
Η εμφάνιση του προσώπου ενός Σεραφείμ το 2009 προκάλεσε ενθουσιασμό
Το φανερωμένο εξαπτέρυγο της Αγίας Σοφίας
Τα υπόλοιπα παραμένουν καλυμμένα κάτω από μέταλλο και γύψο
Η Πλατυτέρα των Ουρανών....
...σε αριστουργηματική απεικόνιση. Ψηφίδες τοποθετημένες μεταξύ τους με εκπληκτική πυκνότητα
Το διασημότερο ψηφιδωτό της Αγίας Σοφίας. Ο Χριστός ανάμεσα στην Παναγία και τον Πρόδρομο δέονται για την σωτηρία του κόσμου

Οι απεικονίσεις των ψηφιδωτών χαρακτηρίζονται από εκπληκτική ζωντάνια και χαρακτηριστικά που αγγίζουν την ψυχή
Τα μάτια του Χριστού κοιτούν τα δικά μας και όλα γαληνεύουν
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ
Κάθε σπιθαμή του ναού είναι σε απόλυτη συνάρτηση με τις μεταφυσικές απαντήσεις της χριστιανικής πρότασης. Για αυτό τον λόγο ακόμη και ο φωτισμός του ναού παίζει μεγάλο ρόλο αφού όσο η ματιά ανεβαίνει προς τα πάνω, προς τον ουρανό, εκείνος αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη ένταση.
Όσο η ματιά κατευθύνεται προς τον νοερό ουρανό, το φως ακτινοβολεί όλο και λαμπρότερο
Στο κάτω μέρος της φωτογραφίας βρίσκονταν το Μητατώριον, ο χώρος που ο βυζαντινός Αυτοκράτορας άλλαζε την στολή του. Οι ισλαμικές καλλιγραφίες τοποθετήθηκαν μόλις τον 17ο αιώνα
Στο σημείο αυτό βρίσκεται η βιβλιοθήκη του σουλτάνου. Κοντά στην βιβλιοθήκη όμως έστεκε στα βυζαντινά χρόνια ο θρόνος του Αυτοκράτορα
Σταλακτοειδές μουσουλμανικό κιονόκρανο συναντά βυζαντινό λεβητοειδές. Και στην κορυφή ακόμη ένας Σταυρός
Τσινιά ως διακοσμητικό μέσο έκφρασης στο Ισλάμ
Ο ναός μπορεί να είναι παραμορφωμένος στον διάκοσμό του τόσο με την κάλυψη πολλών επιφανειών με γύψο ή την παρουσία ισλαμικών στοιχείων από τους αιώνες που χρησιμοποιήθηκε σαν τζαμί, όμως μεγάλη είναι η αλλοίωση και εξωτερικά. Η διαφορά ενός τεραστίου τζαμιού με την Αγία Σοφία είναι πως στο τζαμί ο εξωτερικός όγκος αντικατοπτρίζεται και εσωτερικά. Στην Αγία Σοφία δεν συμβαίνει αυτό αφού όπως είδαμε μπορεί εξωτερικά ο ναός να δείχνει ογκώδης αλλά εσωτερικά οι διαστάσεις που αποκαλύπτονται είναι απρόσμενα μεγαλύτερες. Αρχικά ο ναός έδειχνε ακόμα μικρότερος στο εξωτερικό του. Πέρασε αρκετός καιρός μετά την Άλωση ώστε να βρεθεί άξιος αρχιτέκτονας που να τολμήσει να μελετήσει και να επισκευάσει φθορές του ναού. Ο αρχιτέκτονας δεν είναι άλλος από τον ευφυή Μιμάρ Σινάν, οι προσθήκες του οποίου τον 16ο αιώνα μπορεί να παραμόρφωσαν εξωτερικά τον ναό μα τουλάχιστον του πρόσφεραν επιπλέον στήριξη και αντοχή.
Αρκετές εξωτερικές προσθήκες και στηρίγματα παραμόρφωσαν λίγο την μορφή του ναού αλλά παράλληλα του πρόσθεσαν αντοχή
Κιονόκρανα ξεπετάγονται αναπάντεχα και σφραγισμένα παράθυρα δίνουν ώθηση στην φαντασία
Η σημαντικότερη όμως διαφορά από κάθε ναό που προσπάθησε να μιμηθεί τον ιδιοφυή τρόπο κατασκευής της Αγίας Σοφίας είναι ο τρόπος απόκρυψης των στηριγμάτων της και ιδιαίτερα εκείνα του τρούλου. Στα σημεία που δεν τοποθετήθηκαν ημιτρούλια για να μην ακυρωθεί ο δρομικός άξονας του ναού, τοποθετήθηκαν στηρίγματα κατά πλάτος, φροντίζοντας να ανοιχθούν δίοδοι μεταξύ τους για να μην διακόπτεται η ενότητα του ναού αλλά και για να μην διαταράσσεται το αίσθημα εξαύλωσής του.
Η Αγία Σοφία μοιάζει να μην έχει βάρος αφού τα στηρίγματα δεν είναι φανερά
...αλλά και χάρις στην αλληλοεξουδετέρωση των ωθήσεων
Χάρις σε αυτά τα κρυφά στηρίγματα, τους ασυναίσθητους πεσσούς και τα ημιθόλια, ο κεντρικός ναός αυτοεξουδετερώνει από μόνος του τις ωθήσεις του βάρους και επομένως οι τοίχοι μπορούν να παραμείνουν λεπτοί και διάτρητοι.
Το κεντρικό κλίτος του ναού ουσιαστικά εξουδετερώνει από μόνο του το βάρος
Για αυτό τον λόγο οι τοίχοι είναι λεπτοί...
...και όλα είναι διάτρητα
Οι καμπύλες πάνω από την ισλαμική καλλιγραφία επεκτείνονται αριστερά και δεξιά από το τριγωνικό λοφία και συγκρατούν τον τρούλο, αντιβαίνοντας την λογική αφού είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι αυτές οι δύο χρωματισμένες μαύρες γραμμές μεταφέρουν βάρος!!! Οι ορθομαρμαρωμένες κατακόρυφες πλάκες που είναι ότι απομένει από τα "φανερά" στηρίγματα. Τα υπόλοιπα παραμένουν κρυμμένα και κατατμημένα σε κρυφούς πεσσούς, ημιτρούλια, κιονοστοιχίες και τύμπανα
Η παρουσία δεκάδων κιόνων κατά πλάτος του ναού δεν δίνει απλά την εντύπωση της έλλειψης βάρους αλλά συγκρατεί την οροφή και το δάπεδο των υπερώων. Επιπλέον υπάρχουν κυκλικές κιονοστοιχίες που στηρίζουν με την σειρά τους ασυναίσθητα τα μικρότερα ημιτρούλια.
Τα κιονόκρανα δεν μειώνουν μόνον οπτικά το βάρος αλλά το επωμίζονται ασυναίσθητα. Οι κιονοστοιχίες στο βάθος της φωτογραφίας και στα δύο επίπεδα συγκρατούν με κομψό τρόπο την οροφή και το δάπεδο του υπερώου


Κυκλικές κιονοστοιχίες προσφέρουν ασυναίσθητα την στήριξη των ημιτρουλίων

Θεόπνευστη σοφία ενέπνευσε μεγαλοφυείς κατασκευαστές για ένα μοναδικό οικοδόμημα
Ακόμα και ο τέλειος (η τελειότητα έχει και μαθηματική βάση αφού όσο πιο μικρό αποτέλεσμα έχει η διαίρεση της διαμέτρου του με το ύψος του, τόσο πιο πολύ αγγίζει την τελειότητα) τρούλος έχει ως βάση του την αυτοεξουδετέρωση των ωθήσεων. Σε αυτό συντελούν τα 40 μικρά παράθυρα που τον περικυκλώνουν ενώ εκτός των άλλων μειώνουν και το συνολικό του βάρος. Και όταν τις φωτεινές μέρες οι αχτίδες του ηλίου πλημμυρίζουν την βάση του τρούλου, εκείνος μοιάζει να αιωρείται, κάνοντας άλλοτε τους βυζαντινούς να πιστεύουν πως μια κλωστή από τον ουρανό τον συγκρατεί στην θέση του.
Μια αιωρούμενη φλογερή σφαίρα καλύπτει τον ναό. Κάτω από τον γύψο ο Χριστός με την ιδιότητα του Παντοκράτορα μας παρακολουθεί
Σε τούτες τις δεκάδες φορές που έχω βρεθεί στην Αγία Σοφία με πολλαπλή ιδιότητα (ως τουρίστας, μόνιμος κάτοικος Πόλης, ως πιστός χριστιανός, εραστής της ιστορίας, περιηγητής, λάτρης τόσων τεχνών και επιστημών), ταυτόχρονα παρατηρώ και τους ανθρώπους τριγύρω μου. Όλοι εισέρχονται, οι περισσότεροι την περπατούν, πολλοί φωτογραφίζουν, λίγοι υποψιάζονται, ελάχιστοι καταλαβαίνουν την σύνδεση όλων αυτών των πτυχών που εναρμονίζονται στο θεόπνευστο κτίσμα. Κρίμα που παρατηρώ ανθρώπους να περνούν 20-30 λεπτά και μετά να αποχωρούν δίχως να έχουν παρατηρήσει κάθε εκατοστό αυτού του μοναδικού ναού, που άλλωστε έχει να παρουσιάσει σχεδόν αμέτρητες ιδιαιτερότητες.
Ιωνικό κιονόκρανο με επίθημα τοποθετημένο στο δάπεδο. Πιθανόν αποτελούσε βάση ή στήριγμα κάποιου αντικειμένου
Ορθομαρμαρώσεις στην δυτική πτέρυγα του ναού
Ασώματες μορφές στα μάρμαρα και επουράνιοι Σταυροί

Το Ομφάλιον, το σημειο που στεύονταν οι βυζαντινοί Αυτοκράτορες...
...διασώζεται ακόμα με κάθε λεπτομέρια
Στα τοιχώματα, σε πολύ χαμηλό ύψος από το δάπεδο υπάρχουν σε αρκετα σημεία πολλά χαραγμένα αρχικά


Καθώς και χαραγμένοι Σταυροί. Το συγκεκριμένο σημείο πιθανόν έφερε εντοιχισμένο διάκοσμο που χάθηκε

Ο θρύλος θέλει το σημάδι στην βάση του κίονα να προέρχεται από το πέταλο του αλόγου του Πορθητή, όταν εκείνο τρόμαξε από τους σκοτωμένους χριστιανούς που στιβάζονταν στην Αγία Σοφία τις μέρες της Αλώσεως
Ένας ακόμα θρύλος αναφέρει οτι το αποτύπωμα της παλάμης, που βρίσκεται σε ύψος πολλών μέτρων από την επιφάνεια του ναού, ανήκει στην Παναγία και πως το μαρμάρινο κομμάτι του αποτυπώματος μεταφέρθηκε στην Αγία Σοφία από άλλον ναό

Τόξα μεταφέρουν βάρος και Σταυροί εμφανίζονται σε δεκάδες σημεία της δυτικής πτέρυγας
Όμορφος ανάγλυφος διάκοσμος
Ο τρούλος αγκαλιάζει το μέγιστο οικοδόμημα
Η λεγόμενη Πύλη του Παραδείσου. Στην εξωτερική πλευρά της η μαρμάρινη πύλη φέρει εξαιρετικό ανάγλυφο διάκοσμο...
...με ποικίλες παραστάσεις

...το εσωτερικό της όμως είναι λείο και μόνο με έναν χαραγμένο Σταυρό. Ο συμβολισμός του πλούτου και των επίγειων αγαθών που όμως μετά τον θάνατο είναι αχρείαστα και απόντα
Μαρμάρινες διακοσμήσεις με φθαρμένους Σταυρούς στα χαμηλά...
...μα παρόντες στα ψηλότερα σημεία
Τοίχος δυστυχώς με κατεστραμμένο διάκοσμο. Στο σημείο των εισοχών τοποθετούνταν γυάλινες πλάκες και σε περίπτωσεις κλίσης του τοίχου εκείνα έσπαγαν, προειδοποιώντας παράλληλα για την αναγκαιότητα επισκευών
Φυτομορφικός διάκοσμος
Που να οδηγεί το μικρό άνοιγμα πάνω από μία σειρά κιονοστοιχειών;
Ταφόπλακα του Henricus Dandolo, ενός από τους πιο μισητούς ανθρώπους στην χιλιόχρονη ιστορία του Βυζαντίου
Διακοσμήσεις σπάνιας ομορφιάς πίσω από τις τεράστιες στογγυλές ισλαμικές καλλιγραφίες...αλλά και σε άλλα μέρη του ναού


Η καρδιά του Χριστού...
...η παράδοση αναφέρει πως αν την αγγίξεις με την παλάμη σου και μέσα από τα ανοίγματα παρατηρήσεις τον Χριστό που κρατά η Πλατυτέρα, θα δείς πως η καρδιά βρίσκεται στο στήθος Του
Η καμπάνα στέκει ακόμη στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας και το αντίκρισμά της προκαλεί ρίγη συγκίνησης 
...Ευφράνθην εν τοις ευρηκόσι μοι εις οίκον Κυρίου πορευσόμεθα....
Πέρα από τα μέρη του ναού που περιγράφτηκαν, καθώς και τους διαδρόμους ανόδου και καθόδου στο υπερώο, υπάρχουν και δεκάδες άλλα που παραμένουν σφραγισμένα για την πλειοψηφία των ανθρώπων. Αυτά εξακολουθούν να κρατούν θησαυρούς στο εσωτερικό τους, να προσδίδουν ακόμη μεγαλύτερη αξία στον ναό της Αγίας Σοφίας αλλά και να εξάπτουν την φαντασία και τα συναισθήματα με όσα κρύβουν στο εσωτερικό τους.
Πύλη που οδηγούσε στις Πατριαρχικές πτέρυγες...
...και άλλες που οδηγούν σε διαφορετικούς χώρους. Σφραγισμένες για το κοινό και κάτω από το μουσειακό καθεστώς
Μερικές από αυτές οδηγούν όμως σε ακόμη πιο ιδιαίτερα μέρη...
...που όμως σκέφτομαι να σας αποκαλύψω μία άλλη φορά...εξάλλου τα μυστικά της Αγίας Σοφίας βρίσκονται όχι μόνο σε μέρη φανερά μα και σε άλλα καλά κρυμμένα, για λίγους τυχερούς κα τολμηρούς...
Όλες αυτές οι περιηγήσεις στα μήκη και τα πλάτη, τα ύψη και τα βάθη της Αγίας Σοφίας χαρακτηρίστηκε από ανεξάντλητο μεράκι, χρόνο, σκέψεις και ενέργεια. Και καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η συμβολή του ναού σε πάμπολλους τομείς του πολιτισμού και της ύπαρξής μας παραμένει ανυπολόγιστη. Και από το μικρότερο πετραδάκι ή ψηφίδα ως τον μεγαλοπρεπέστατο Σταυρό, από την κορυφή του τρούλου ως το χαμηλότερο επίπεδο των υπογείων της, ο ναός μαρτυρά και αποδεικνύει απόλυτα την Αγία του Θεού Σοφία.

56 σχόλια:

  1. Τι ενδελεχής και λυρικη περιγραφή,νασαι καλα Θοδωρη.
    Συγκινεί και εμπνέει και εμάς ,που τόσες φορές επισκεφτήκαμε την Αγια Σοφία,αλλα ακομη,δεν καταλάβαμε,την του Θεού Σοφια

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλημέρα Μαρία μου. Χαίρομαι που μόλις μερικές ώρες μετά την δημοσίευση ήρθαν οι πρώτες αντιδράσεις, τα πρώτα σχόλια. Άξιζε το ξενύχτι.
      Πολλούς χαιρετισμούς και χρόνια πολλά.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  2. Καλημέρα και χρόνια πολλά. Λίγο πριν την αυγή του 2016 σε νίκησε η ανάγκη να γράψεις για Αυτήν; μην με παρεξηγησεις, νικηθηκες αυτή τη φορά, και το ξέρεις. Αλλά πάλι είναι λογικό και αναμενόμενο. Παρατηρήσεις : Α) εγώ ξέρω άλλους θρυλους για τα ίχνη στους κιονες. Μια μέρα, να δώσει ο Θεός να μπούμε μαζί, θα ανταλλάξουμε απόψεις. Β) ζητώ ταπεινά συγνώμη, αλλά δεν έχω ιδέα που είναι η καμπάνα Γ) ξέχασες τον κιονα που δακρυζει Δ) πρέπει να έχεις εξαιρετική μηχανή Ε) εκεί στην δεηση γράφεις ότι η ματιά του Χριστού σε γαληνευει. ... Θα συμφωνήσω μαζί σου ότι υπάρχει μερίδα του κόσμου που μπαίνει βγαίνει και δεν καταλαβαίνει τίποτα. Αλλά ρε Θοδωρή... Ξέρεις ότι οι περισσότεροι, όταν είναι ορατή, Αυτήν κοιτάνε. Έχω δει γερους να στέκονται όρθιοι και προσοχή, ανθρώπους να τρέμουν συγκορμοι και μόνο στην θέα. Στα αλήθεια δεν έχω ακόμα καταλάβει αν είναι το κτίριο και η αίσθηση του, αλλά δεν θα στερησω ποτέ από τον εαυτό μου την συγκίνηση της προσευχής κοντά στην Παναγία στο ιερό. Γιαυτό σου λέω ότι νικηθηκες, φίλε μου. Την Αγια Σοφια την ζεις, την βιώνει και δεν την περιγράφεις. Απλά... Καλημέρα, χρόνια πολλά και καλά, με υγεία και αγάπη σε σένα και την οικογένειά σου και όλους τους φίλους, εδώ. Καλή Πρωτοχρονιά να έχουμε και η χαρη της, βοήθεια μας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Γιάννα μου. Εμ τι νόμιζες, πως θα περάσει η περίοδος των Χριστουγέννων και θα μπούμε στο νέο έτος δίχως να υπάρξει ανάρτηση;
      Φωτογραφίες με την Δακρύζουσα κολώνα επέλεξα να μην δημοσιεύσω. Τις κραττώ στο αρχείο μου. Ο λόγος ειναι οι ορδές των τουριστών που όσο περνά ο καιρός μάλλον νοιώθουν οτι βρίσκονται στην Disneyland. Πραγματικά τραγικοί με τον τρόπο και τον σκοπό που την περιτριγυρίζουν. Επίσης μην κοιτάς εσύ που τα βλέπεις με ιδιαίτερο τρόπο. Υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι από τα εκατομμύρια επιςκεπτών που δεν κάθονται πάνω απο 10-15 λεπτά ενώ επίσης πολλοί δεν ανεβαίνουν καν στο υπερώο. Έχω πετύχει δεκάδες τετοιες περιπτώσεις. Τα παζάρια, τα χανουμάκια και τα ψώνια άλλωστε περιμένουν.
      Καλό σου απόγευμα και σου εύχομαι όμορφες γιορτινές μέρες.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
    2. Παραλίγο να ξεχαστώ. Σε κάτι τέτοια είσαι γάτα αλλά τις πολύ πρωινές ώρες η μνήμη δεν βρίσκεται σε φόρμα. Ένας από τους λόγους επιλογής της σημερινής ημέρας για την δημοσίευση της ανάρτησης (γιατί υπάρχουν και άλλοι) είναι το γεγονός οτι σήμερα είναι η επετειακή μέρα για την Αγία Σοφία.

      Διαγραφή
    3. Με την άδειά σας , να κάνω μία διόρθωση.
      =======================================
      Κατ' αρχήν , δεν κατάλαβα ποιά επέτειο εννοείτε. Εάν εννοείτε τα εγκαίνια
      του Ναού της του Θεού Σοφίας, αυτά έγιναν την 23η Δεκ/βρίου του έτους 537 μ.Χ.
      Ευχαριστώ.

      Διαγραφή
  3. Κατ΄αρχή, Χρόνια Πολλά και Ευλογημένα! Έχεις δίκιο ότι έχουν γραφεί άπειρα κείμενα και άλλα περισσότερα ίσως γραφούν. Γεγονός είναι όμως ότι τα περισσότερα από αυτά προσθέτουν ένα ακόμη λιθαράκι στην κατανόηση αυτού του μεγαλειώδους αριστουργήματος. Η αλήθεια είναι ότι όσες φορές και να επισκεφθεί κάποιος την Αγία Σοφία θα ανακαλύψει διαφορετικές πτυχές, θα δει τις ίδιες εικόνες από άλλη σκοπιά, θα βιώσει εμπειρίες πολύπλευρες. Ευχαριστούμε που μας τη δείχνεις με τη δική σου ματιά, μας την εξηγείς με τη δική σου πέννα. Είναι λογικό πως δε μπορείς να συμπεριλάβεις τα πάντα και αυτό δεν είναι κάτι που με πειράζει προσωπικά. Τουναντίον μάλιστα, οι όμορφες εικόνες και η περιεκτική εξιστόρηση, μου έφερε στο νου θύμησες και συναισθήματα και ειλικρινά σε ευχαριστώ για αυτό. Εύχομαι η Καινούργια Χρονιά να είναι γεμάτη πλούσια τα ελέη του Θεού σε σένα και σε όλους τους αναγνώστες της στήλης σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Θεοδώρα και ευχαριστώ για την επικοινωνία.
      Η επιλογή ποιών πληροφοριών θα κρατήσω και ποιών θα αφήσω εκτός ανάρτησης ήταν μια πρόκληση. Είναι όμως πιο "εντιμο", λατρεύω την διαδικασία γραψίματος και το θεωρώ προτιμότερο από το αποκόπτω και να επικολλώ κείμενα, το ένα μετά το άλλο, που καλά-καλά ουτε καν διαβάζονται. Αυτό το πράγμα έχει χαραμίσει τόσες δεκάδες ιστολόγια, ιδιαίτερα στον ελλαδικό χώρο.
      Χαίρομαι που σου άρεσε η προσέγγισή μου και που ήρθαν αναμνήσεις και συναισθήματα στο προσκήνιο κατά την διάρκεια της ανάγνωσης.
      Χαρούμενες γιορτές σε σένα και στην υπόλοιπη χαμπεριώτικη παρέα.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  4. Χρόνια Πολλά! Μολις ειδα τον τίτλο της νέας ανάρτησης σου είπα "επιτέλους" . Ακόμη δεν έχω διαβάσει ούτε μία σειρά. Προτίμησα πρώτα να σου γράψω κ ετοιμάζομαι να σε ρουφήξω με τον πρωινό καφέ. Σίγουρα θα μου φτισξεις τη μέρα. Σου εύχομαι υγεία και κέφι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα φίλε μου και χρόνια πολλά. Ήξερα οτι λαχταρούσες καιρό αυτή την δημοσίευση. Να που επιτέλους "ανέβηκε". Εύχομαι να την απολαύσεις, διαβάζοντας αργά και φέρνωντας εικόνες, σκέψεις και συναισθήματα στην πρώτη γραμμή.
      Καλές αναγνώσεις λοιπόν.
      Θα περιμένω νέα σου.
      Φιλια και τις γιορτινές ευχές μου στην οικογένειά σου.
      Με αγάπη
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  5. Μεστό κείμενο και εξαιρετική φωτογράφιση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ πολύ κύριε Βικέτο για τα καλά λόγια μιας και προέρχονται από έναν άριστο επαγγελματία και εξαιρετικός φωτογράφο όπως εσείς. Ίσως καταφέρω το επόμενο έτος να βρεθώ στα μέρη σας.
      Την καλησπέρα μου στην Κύπρο μας.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  6. Χρόνια πολλά και με την βοήθεια του Θεού να έχουμε μια ήρεμη και δημιουργική χρονιά.
    Δημήτρης Αναστασία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα και στους δύο σας. Ανταποδίδοντας σας εύχομαι χρόνια πολλά και ότι καλύτερο, με υγεία και χαρά.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  7. Σάν νά ξαναπήγα ακόμα μιά φορά στήν Αγία Σοφία καί είδα καί έμαθα πολλά περισσότερα από όσα εχω δεί εκεί!Ενα ακόμα ταξίδι στήν εκκλησιά τών Θρύλων! Θόδωρε ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ καί ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ με ΥΓΕΙΑ καί ΧΑΡΑ.
    Στέργιος Δράτσας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Στέργιο και ευχαριστώ για την επικοινωνία και την συμμετοχή στο σχολιασμό. Τα λόγια σας είναι η καλύτερη επιβράβευση πως άξιζε ο κόπος συγγραφής της ανάρτησης. Και σαν νοερό ταξίδι μέσα από φωτογραφίες και κείμενα βοήθησε να αναδειχθούν και να καταδειχθούν τόσα πράγματα που ίσως δεν παρατήρησες τις φορές που την επισκέφτηκες.
      Πολλούς χαιρετισμούς
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  8. Χρόνια πολλά Θοδωρή μου !!! Ευχαριστώ για τη ζωηρή συγκίνηση....
    Η Αγία Σοφία, το προσκύνημα των προσκυνημάτων στην Πόλη !!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Σοφία μου και χρόνια πολλά με υγεία, αγάπη, χαρά και αρμονία σου εύχομαι.
      Χαίρομαι που την απόλαυσες και μέσω ανάγνωσης.
      Πολλούς χαιρετισμούς
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  9. Χρόνια πολλά και καλά, με υγεία !
    Θερμά συγχαρητήρια και πολλά ευχαριστώ για την υπέροχη και πολύτιμη παρουσίαση του Ι.Ναού της Αγίας του Θεού Σοφίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χρόνια πολλά και πάντα με υγεία Νίκο μου.
      Να είσαι καλά και σε ευχαριστώ.

      Διαγραφή
  10. Έχω επισκευτεί αρκετές φορές την Αγία Σοφία. Έχω ακούσει πολλές ξεναγήσεις. Ποτέ όμως μια τόσο μεστή. Ευχές για Χρόνια Πολλά και καλή Χρονιά.
    ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΖΙΚΑΣ
    ΑΝΩ ΠΟΛΗ - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Χρήστο μου. Με ικανοποιεί πολύ να διαβάζω το σχόλιό σου αφού σημαίνει ότι έγινε καλή και προσεκτική δουλειά στην παρουσίαση. Και να φανταστείς ότι άφησα αρκετές πληροφορίες εκτός, αφού δεν επιθυμούσα να την κάνω πιο "βαριά" αλλά και γιατί πάντα επιδιώκω οι αναρτήσεις να αποτελούν το έναυσμα για περαιτέρω μελέτη.
      Πολλούς χαιρετισμούς στην Θεσσαλονίκη
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  11. Καλημερα Θοδωρη, σ ευχαριστω απ τα τρισβαθα της καρδιας μου για την παρουσιαση της του Θεου Σοφιας με τοση λεπτομερεια. ''Ζεσταθηκε'' η ψυχη μου, μεγας ποθος μου να την ξαναεπισκεφθω. Με αξιωσε ο Θεος και πηγα το 2003 με ολη μου την οικογενεια.Νασαι καλα, χρονια πολλα και ευτυχισμενος ο καινουργιος χρονος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Σοφία μου και σε ευχαριστώ για την συμμετοχή. Σου εύχομαι με το καλό να ξαναβρεθείς σύντομα στην Αγία Σοφία και την Πόλη. 13 έτη από την τελευταία φορά είναι πολλά και σίγουρα θα παρατηρήσεις πολλές διαφορές από τότε.
      Καλή χρονιά με υγεία.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  12. Χρόνια Πολλά σε όλους τους Χαμπεριώτες.Εξαιρετικό κείμενο και υπέροχες φωτογραφίες από τον Θοδωρή για το κορυφαίο αρχιτεκτονικό δημιούργημα της Βυζαντινής Τέχνης.Μια Εκκλησιά που το όνομά της συμπεριλαμβάνει όλη τη Βυζαντινή Ιστορία.Την Αγία Σοφία με την λιτή και αυστηρή εξωτερική της όψη,και το υπέροχο, αέρινο και εξαιρετικά καλαίσθητο εσωτερικό της.Οπως ο πιστός δεν πρέπει να δείχνει ιδιαίτερη προσοχή στην εξωτερική του εμφάνιση , αλλά στο εσωτερικό κάλλος και την ύψιστη καλλιέργεια της ψυχής.Την Αγία Σοφία , το θαύμα επιστήμης και τόλμης της Ιουστινιάνης περιόδου.Ενας Ναός που όταν είσαι στο εσωτερικό του αισθάνεσαι οτι ανυψώνεσαι και όπου να είναι θα πετάξεις.Εύγε Θοδωρή.Τάσος.Θεσσαλονίκη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλημέρα Τάσο μου και στην υπόλοιπη παρέα της Θεσσαλονίκης. Ξοδεύτηκαν αρκετές ώρες στην συγγραφή των κειμένων αλλά και στη επιλογή των φωτογραφιών αφού το υλικό μου περιλαμβάνει περίπου 600-700 φωτογραφίες. Όλες αξιόλογες και ήταν δύσκολη απόφαση να μην τις δημοσιεύσω.
      Να είσαι καλά και πολλούς χαιρετισμούς
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  13. Καλημέρα. Χρόνια πολλά. εξαιρετική και συγκινητική ανάρτηση όπως πάντα. Από όσες φορές έχω επισκεφθεί την Αγία Σοφία μόνο μια φορά δεν είχε σκαλωσιές. Από ότι είδα στις φωτογραφίες σου είναι ελεύθερο το μνημείο?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ για τα καλά λόγια Παναγιώτη μου.
      Ζητήματα όπως αυτό με τις σκαλωσιές είναι πολύπτυχα και προσωπική μου άποψη είναι πως η Αγία Σοφία θα μπορούσε να είναι σε καλύτερη κατάσταση αν και επιμένω ότι σταδιακά γίνεται σωστή δουλειά.
      Το μόνο σίγουρο είναι πως οι σκαλωσιές δεν είναι μόνιμα εκεί, όπως ισχυρίζονται πολλοί για να χαϊδεύουν αυτιά. Εγώ επειδή είχα την ευκαιρία και την τύχη να εισέρχομαι συχνά στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας, την έχω δει αρκετές φορές δίχως τις υποδομές των έργων συντήρησης.
      Δεν γνωρίζω τα χρονοδιαγράμματα και τις σκέψεις της διεύθυνσης αλλά είναι κάπως λογικό να καθυστερούν οι αναγκαίες και συνεχείς επισκευές αφού αυτά μόνο τις Δευτέρες που παραμένουν κλειστές οι πύλες της.
      Θα υπήρχε και η άλλη εναλλακτική επιλογή να κλείσουν οι πόρτες της Αγίας Σοφίας για μερικά χρόνια και να επιταχυνθούν τα έργα, όπως συνέβη ή συμβαίνει με άλλα μνημεία όπως το τζαμί του Σουλειμάν ή η Μονή Παντοκράτορα, η φυλακή του Ανεμά, το Τεκφούρ Σαράι και τόσα άλλα. Μια τέτοια επιλογή όμως μάλλον δεν θα άρεσε ή δεν θα συνέφερε κανέναν.
      Να είσαι καλά και χάρηκα για την επικοινωνία
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  14. Καλημερα Θοδωρη και χρονια πολλα!Να εισαι καλα!!!!παλι με ταξιδεψες με το γραψιμο σου για μια ακομα φορα εμαθα πληροφοριες για την ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ που κανεις δεν μου ειπε οσες φορες και αν πηγα.ΚΑΛΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ να εχεις και εσυ και η οικογενεια σου!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Να είσαι καλά Αλεξάνδρα μου και σε ευχαριστώ για την χαρά της επικοινωνίας.
      Καλό μεσημέρι
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  15. Θοδωρή, χρόνια πολλά και καλά,
    τόσο καλά όσο και ακούραστα για να μπορούμε και εμείς, μέσω εσού, εκ του μακρώθεν να προσλαμβάνουμε μαρτυρίες, ηχούς, οσμές, θριάμβους, δόξες και περηφάνειες έστω και από πράγματα που μας πληγώνουν.
    Εμπνευσμένο κείμενο αδελφέ, που από τις πρώτες του γραμμές σου δημιουργεί ενοχές για το ότι βρίσκεσαι μακριά από την μητέρα των Εκκλησιών. Από την μητέρα των ονείρων μας. Από την μητέρα του έθνους.
    Να'σαι καλά
    Θανάσης (Βόλος)
    Keep Walking

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Θανάση και ανταποδίδω τις ευχές.
      Έβαλα να δυνατά μου για να φθάσει η ανάρτηση σε εσάς με τον πιο παραστατικό τρόπο και να αναδειχθούν όχι μόνο πτυχές της εκκλησίας αλλά και συναισθήματα.
      Πολλούς χαιρετισμούς στην οικογένειά σου και την παρέα του Βόλου.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  16. Θοδωρή , χρόνια σου πολλά και καλή χρονιά να έχεις εσύ και η οικογένειά σου!!
    Αναμένουμε την συνέχεια της υπέροχης περιήγησης στην Μεγάλη Εκκλησία, με τους κρυμμένους για το κοινό χώρους, και την ιστορία που τους συνοδεύει.Στο Ομφαλιον του Αυτοκράτορα οι ομόκεντροι κύκλοι ήταν οι θέσεις (12 όσοι και οι Απόστολοι)των υψηλόβαθμων αξιωματούχων του που τον περιτριγύριζαν στις επίσημες ακολουθίες.
    Συγχαρητήρια άλλη μια φορά!!

    Βικτωρία - Διδυμότειχον.


    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Βικτωρία μου και ευχαριστούμε για τις πληροφορίες. Όσον αφορά τους κρυφούς και υπόγειους χώρους της Αγίας Σοφίας, έχω αξιόλογο υλικό αλλά προτίμησα να μην δημοσιευθεί τώρα γιατί από την μια θα μεγάλωνε πάρα πολύ ο όγκος της ανάρτησης και θα γίνονταν αρκετά πολύπτυχη. Δεν λέω ότι θα κούραζε με τον όγκο της αφού πολλοί λαχταρούν να δούν εικόνες και να διαβάσουν περιγραφές για τα κλειστά δωμάτια και τα θεμέλια της εκκλησίας. Μία άλλη φορά λοιπόν στο μέλλον.
      Τους χαιρετισμούς μου στο Διδυμότειχο.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  17. ​Θοδωρή, πολλές ευχές και από μένα για χρόνια πολλά, καλά και πάντα δημιουργικά.
    Είναι γεγονός ότι δεν την περίμενα ακόμα αυτή την ανάρτηση. Θεωρούσα ότι θα αργούσε και άλλο. Και ναι, με έπιασες αδιάβαστη, καθώς δε μπορούσα να καταλάβω γιατί τώρα. Τώρα που είναι μια δύσκολη περίοδος για σένα.
    Μετά τη λαχτάρα που μου έκανες -μη γελάς καθόλου- τη μελέτησα, την απόλαυσα, τη ρούφηξα κυριολεκτικά και ενώ στο παρελθόν έχω υποκλιθεί μπροστά σε πολλές δημοσιεύσεις σου, αυτή τη φορά με γονάτισες!
    Έχω σχεδόν σταματήσει το σχολιασμό, για λόγους που σου έχω εξηγήσει, αλλά δε θα μπορούσα να λείψω αυτή τη φορά. Κανείς μας πιστεύω δε θα λείψει ή δεν πρέπει να λείψει. Μιλάμε για την κορωνίδα. Και φυσικά και εγώ ανυπομονώ για τη συνέχεια.

    Εύχομαι η Αγία του Θεού Σοφία να σε φωτίζει και να σε οδηγεί πάντα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Ελένη μου και ανταποδίδω τις ευχές σου. Μπορεί να μην περίμενες την συγκεκριμένη ανάρτηση αλλά ανέκαθεν η επιλογή των θεμάτων και των δημοσιεύσεων γίνεται με τέτοιον τρόπο που προκαλεί έκπληξη και εξάπτει την περιέργεια για την συνέχεια. Και γνωρίζω ότι ήδη είσαι περίεργη για την επόμενη ανάρτηση και το περιεχόμενό της.
      Δύσκολες περίοδοι και πολύ μεγάλος φόρτος εργασίας έχουν υπάρξει πάμπολες φορές την τελευταία πενταετία. Παρ'όλα αυτά τα ΧΑΜΠΕΡΙΑ δεν ακολούθησαν τους ρυθμούς και τις εντάσεις της προσωπικής μου ζωής αλλά είναι κάτι ανεξάρτητο. Επιπλέον δεν θα άφηνε να περάσει η χρονιά και η εορταστική περίοδος δίχως κάτι ιδιαίτερο και κοπιαστικό.
      Πολλά φιλιά στον Πόρο και στην υπόλοιπη παρέα των πέριξ.

      Διαγραφή
  18. Νομίζω ότι για πρώτη φορά αντελήφθην τον πλούτο του εσωτερικού της Μεγάλης Εκκλησίας και σε ευχαριστώ για αυτό.
    Εύχομαι καλή και παραγωγική χρονιά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ φίλε μου και είναι χαρά μου να το διαβάζω από εσένα, που τόσο σπουδαία παρατηρείς, αποθανατίζεις και παρουσιάζεις στοιχεία της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς. Σπάνια η παρατηρητικότητά και η ευαίσθητη ματιά που διαθέτεις.
      Πολλούς χαιρετισμούς
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  19. Χρόνια Πολλά και Ευτυχισμένο το 2016!! Φοβερή καταγραφή.....Εμείς που δεν κατοικούμε στην Πόλη , σας ζηλεύουμε που έχετε άφθονο χρόνο παρατήρησης κάθε γωνιάς της ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ και απολαμβάνετε τον κάθε είδους πλούτο που κρύβει!! Ετσι, από τις ολοκληρωμένες και μερακλίδικες αναρτήσεις σου, γευόμαστε κλεφτά λίγο από το ατελείωτο μεγαλείο της ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ!!
    ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ
    ΧΡΗΣΤΟΣ
    ΒΕΡΟΙΑ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Χρήστο και καλησπέρα στην Βέροια. Μαζί με τις αναρτήσεις που αφορούν τα Τείχη, η παρουσίαση της Αγίας Σοφίας ήταν οι, φωτογραφικά, πιο απαιτητικές αφού πραγματοποιήθηκαν πολλές επισκέψεις για να νοιώσω φωτογραφικά έτοιμος για την δημοσίευση. Στα Τείχη βέβαια ήταν μοναχικά. Στην Αγία Σοφία έπρεπε να προσεχθούν και άλλοι παράγοντες όπως χρονική ώρα, πολυκοσμιά κλπ. Θεωρώ ότι το αποτέλεσμα άξιζε, ενώ δεν ξεχνώ και το πολύ αξιόλογο υλικό των περίπου 500 αδημοσίευτων φωτογραφιών της Αγίας Σοφίας.
      Πολλούς χαιρετισμούς
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  20. Kαλησπέρα,Θοδωρή!
    Καλή χρονιά να έχουμε, με υγεία, ευτυχία, αισιοδοξία, επιμονή και ελπίδα!
    Εγώ συντάσσομαι με τη φίλη μου Ελένη σε σχέση με αυτή την ανάρτηση. Και εγώ ξαφνιάστηκα γιατί πίστευα ότι αυτό το θέμα θα αργούσε πάρα πολύ.
    Προφανώς και θα υπάρχουν ουσιαστικοί λόγοι οπότε δεν μπορώ παρά να σε συγχωρήσω για το σοκ που μου χάρισες...
    Η ανάρτησή σου αυτή νομίζω πως ξεπερνάει ακόμα κι εσένα τον ίδιο που την έγραψες. Εγώ δηλώνω αδυναμία να σχολιάσω γιατί πιστεύω ότι ξεπερνάει τα "όρια" μιας οποιαδήποτε ανάρτησης και πρέπει να αντιμετωπιστεί διαφορετικά.
    Εκτός από τις φωτογραφίες που στήθηκες πάρα πολλές ώρες για να τις βγάλεις, τις εξίσου ατελείωτες ημέρες ανάγνωσης και καταγραφής των πληροφοριών, την επιλογή των φωτογραφιών και των πληροφοριών, αλλά και τη σύνταξη του κειμένου, οφείλω να σε συγχαρώ για το θάρρος που επέδειξες για να αναμετρηθείς με την Αγία Σοφία και κυρίως με όλα αυτά που αντιπροσωπεύει.
    Κάθε φορά που μπαίνω στον ναό, "νιώθω την παρουσία" ανθρώπων που δεν υπάρχουν, "ακούω" ψαλμωδίες, ψιθύρους και "ζεσταίνομαι" από τα συναισθήματα θαλπωρής, ασφάλειας και δέους που με αγκαλιάζουν... Έτσι ακριβώς ένιωσα διαβάζοντας την ανάρτηση και νομίζω ότι αυτή είναι η επιτυχία της.
    Να είσαι γερός και ελπίζω στο μέλλον να μου χαρίσεις ξανά τέτοια συναισθήματα μέσα από τα Χαμπέρια και όπως αλλιώς νομίζεις!
    Πολλά φιλιά,
    τα λέμε στο επόμενο, Θοδωρή!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μια μεταμεσονύχτια καλησπέρα στο Μαράκι και στο Περιστέρι.
      Σοκ και δέος για την Ελένη μας μα και εσύ την έλαβες την ρουκετιά σου.

      Δεν ξέρω αν η ανάρτηση ξεπέρασε τα όρια μου ή όχι αλλά σίγουρα είναι η μεγαλύτερη, μια από τις πιο απαιτητικές, σίγουρα [πολύ ιδιαίτερη και αφήνει το στίγμα της στα Χαμπέρια και το διαδίκτυο.΄
      Σε ότι αφορά την φωτογράφιση έχεις άποψη από πρώτο χέρι αφού σε μία από τις φωτογραφίσεις ήσουν παρόν και θυμάσαι καλά ότι περάσαμε ολόκληρη την ημέρα εκεί.
      Το δυσκολότερο πράγμα που βίωσα στην συγγραφή της ανάρτησης ήταν μάλλον η επιλογή των φωτογραφιών και η δομή της αφού είναι δύσκολο να διαλέξεις τις καταλληλότερες φωτογραφίες όταν όλες είναι αξιόλογες και να συνδυαστούν με συνοχή με το κείμενο.
      Κατά τα άλλο, όφειλα μια τέτοια ανάρτηση στα Χαμπέρια και σε εσάς.
      Και εγώ καθώς έγραφα, ένιωθα να βρίσκομαι στον ναό, στο εσωτερικό του, στις κρυφές πτέρυγες και τα υπόγειά του. Και είχα για συντροφιά τις παρουσίες που αναφέρεις και τα συναισθήματα που περιγράφεις.

      Χαίρομαι που μοιραστήκαμε τόσες εκατοντάδες πράγματα τόσο εκείνη την ημέρα, στην Αγία Σοφία, πριν και μετά από αυτήν, στην συγκεκριμένη ανάρτηση και σε εκστοντάδες αναρτήσεις τα τελευταία 5 χρόνια.

      Το μέλλον φέρνει μόνο όμορφα και ιδιαίτερα πράγματα.

      Πολλά φιλιά και σαφώς θα τα πούμε στο επόμενο διαδικτυακό ραντεβού που δεν αργεί...

      Διαγραφή
  21. Τα λόγια είναι περιττά μετά από αυτή την επαφή σου που μας έβαλε μέσα στην Αγία Σοφία μας,που όσες φορές και να πάω η συγκίνηση και το δέος κυριαρχούν!αυτά ένιωσα και σήμερα χάρη στην αγάπη σου να γράψεις για Αυτήν. Μπράβο σου,θα ήθελα πραγματικά να σε συναντούσα με το πασχα που θα ρθουμε να μας "διδαξεις"όλα αυτά που ζεις!
    Υ.Γ Να γράφεις όσο πιο συχνά μπορείς γιατί πραγματικά διδάσκεις και ζωντανεύει ς μέσα μας αισθηματα που πάνε να ξεχάσουν την τωρινή εποχή!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σε ευχαριστώ πολύ και είναι τόσο ευχάριστο να μαθαίνω πως η Αγία Σοφία ήρθε τόσο κοντά στα σπιτικά σας και στις καρδιές σας.
      Τα τελευταία χρόνια βρίσκομαι στην Ελλάδα τις ημέρες του Πάσχα γιατί διαφορετικά δεν έχω πολλές ευκαιρίες να βρεθώ εκεί. Αν φέτος δεν το πράξω και πάλι, τότε θα βρίσκομαι στην Πόλη.
      Να είσαι καλά και πάλι σε ευχαριστώ που μοιραζόμαστε συναισθήματα.

      Διαγραφή
  22. Διονυσία Πάλμου05 Ιανουαρίου, 2016 12:09

    Για μια ακόμη φορά με παρέσυρες σε ένα μαγικό και νοερό ταξίδι. Είδα κι εγώ την Αγία Σοφία με τα δικά σου μάτια. Πράγματι, πρέπει πολλές φορές να προσκυνήσεις και να περιπλανηθείς στη Μεγάλη Εκκλησιά για να ξεδιπλώσεις πτυχή πτυχή την ομορφιά της και να νιώσεις το μεγαλείο της. Εύχομαι ολόψυχα να μην έχουμε δυσάρεστες εκπλήξεις, να πρυτανεύσει η λογική και όχι μικρόψυχα και σκοτεινά εθνικιστικά "συμφέροντα" και να μην ξαναγίνει τέμενος η Αγία Σοφία όπως οι άλλοι τρεις ομώνυμοι ναοί:Αγία Σοφία Βιζύης, Αγία Σοφία Τραπεζούντος, Αγία Σοφία Νικαίας. Αυτό θα ήταν πλήγμα όχι μόνο για τη ρωμιοσύνη αλλά και για τον πανανθρώπινο πολιτισμό. Καλή, ειρηνική και δημιουργική χρονιά σε όλους μας...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλημέρα Διονυσία μου και ευχαριστώ για την συμμετοχή και την επικοινωνία. Είναι ευχές όλων μας να μην προχωρήσουν οι προθέσεις διαφόρων τάσεων και προσώπων που όντως θα αποφέρουν πλήγμα στον πανανθρώπινο πολιτισμό και θα φέρουν την χώρα αιώνες πίσω. Δεν το αξίζει άλλωστε ούτε η πλειοψηφία των κατοίκων της.
      Να είσαι πάντα καλά.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  23. Χρόνια πολλά και καλή χρονιά!
    Εξαιρετικός για μια ακόμη φορά...
    Μπράβο
    Πάνος από Αθήνα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Να είσαι καλά Πάνο μου και τις καλημέρες μου στην Αθήνα.
      Χαιρετισμούς
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  24. κΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΥΠΕΡΟΧΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΞΙΣΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ανταποδίδω και εύχομαι υγεία και αγάπη.
      Καλημέρα σε όλη την παρέα
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  25. χρονια πολλα με υγεια και καλη χρονια να εισαι παντα καλλα







    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Βάσω μου. Να είσαι και εσύ πάντα καλά.
      Πολλούς χαιρετισμούς
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  26. Πολύ ωραίο άρθρο! Συγχαρητήρια!όσοι θέλουν μπορούν να διαβάσουν πληροφορίες και εδώ http://bit.ly/1TnDaio

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  27. ΚΑΛΗΣΠΕΡΑ ΘΟΔΩΡΗ. ΑΝΑΚΑΛΥΨΑ ΤΩΡΑ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΕΙΜΑΙ ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΕΝΗ. ΜΠΡΑΒΟ ΣΟΥ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΑΓΑΠΑΜΕ ΟΛΟΙ ΚΑΙ ΠΟΥ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΠΑΛΙ ΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ.ΙΔΙΩΣ ΑΥΤΟ ΜΕ ΤΙΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΔΕΙ ΑΛΛΟΥ. ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΣ ΒΑΖΕΙΣ ΠΑΝΤΑ ΤΟΣΟ ΩΡΑΙΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΑΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  28. Αγαπητέ μας φιλε. Ευχαριστουμε για την υπεροχη αυτην διαδρομη. Αναμενουμε με πίστη Θεού την συνέχεια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  29. Μπραβο σας!
    Γιατί σταματήσατε όμως?
    Μας έλειψαν οι αναρτήσεις σας...

    ΑπάντησηΔιαγραφή